Welke rol speelt de insula bij cognitieve stoornissen?

Veel Parkinsonpatiënten krijgen al vroeg problemen met hun cognitieve functies. Dr. Frank Jan de Jong (Erasmus MC – Alzheimercentrum zuidwest Nederland) wil achterhalen waarom dit gebeurt. En voorspellen welke patiënten een verhoogd risico hebben op dementie. “Vermoedelijk heeft de insula invloed op cognitieve stoornissen en dementie. Als we hier vroeger op in kunnen spelen, kan een patiënt langer goed functioneren.”

De insula zagen we nog niet in Nederlands Parkinsononderzoek.

“We zijn inderdaad voorlopers want nog geen andere studie focust zo specifiek op de insula in combinatie met Parkinsonproblematiek. De insula is een klein driehoekig gebied aan de buitenzijde van de grote hersenen, en belangrijk voor cognitief functioneren. Op hersenscans is de insula kleiner bij Parkinsonpatiënten – en mogelijk gerelateerd aan cognitieve achteruitgang. Als in de eerste paar jaar het denkvermogen achteruit holt en zich snel dementie ontwikkelt, heet dat Lewy Body dementie – LBD. Lewy-lichaampjes zijn afwijkende eiwitten die zich ophopen in verschillende hersendelen bij zowel Parkinson als LBD. Vormen de eiwitten zich in de basale kernen die het bewegen aansturen, dan ontstaan motorische Parkinsonklachten. Vormen de eiwitten zich in de hersenschors, dan ontstaan problemen in geheugen en denkvermogen. We weten nog onvoldoende waarom sommige Parkinsonpatiënten snel problemen in het denkvermogen krijgen en een dementie ontwikkelen en waarom andere jarenlang stabiel blijven.”

Dus daar wil je achter komen?

“We willen meer weten over hoe die problemen in geheugen en stemming zich ontwikkelen. De insula is erg betrokken bij het aansturen van gedrag, planning, organiseren, maar ook de stemming – depressies, angstaanvallen en psychoses ontstaan mede door dit gebied. Omdat deze klachten juist bij LBD meer voorkomen dan bij andere dementievormen, denken we dat de insula vroeg in de ziekte een rol speelt. Bij hersenweefselonderzoek van de insula worden die voor Parkinson kenmerkende Lewy-lichaampjes gevonden. MRI-studies laten zien dat de insula bij Parkinson of LBD al vroeg schrompelt of minder actief is. Wij onderzoeken met nieuwe hersenscantechnieken of veranderingen in de insula bij Parkinsonpatiënten specifiek voorkomen als ze problemen hebben met cognitief functioneren. We volgen twee jaar drie groepen van minimaal 20 patiënten: met een recente diagnose Parkinson, met Parkinson en cognitieve klachten en een groep met beginnende LBD. We nemen vragenlijsten af, doen uitgebreid geheugen- en neuropsychologisch onderzoek en een MRI-scan.”

Waarom is die kennis zo belangrijk?

“Weet je in een vroeg stadium dat iemand risico loopt op dementie, dan kun je daarop anticiperen, zorg aanpassen. We zoeken een specifieke marker in de MRI-scan, om straks patiënten te kunnen selecteren met een hoger risico op dementie, om studies met nieuwe medicatie te ontwikkelen die het proces tegengaan. Er zijn nog geen stofjes in het hersenvocht of functionele MRI-kenmerken die specifiek en vroegtijdig Parkinson of LBD kunnen bevestigen.”

Waar zijn de nieuwe MRItechnieken beter in dan hun voorgangers?

“Met de nieuwere MRI-techniek ASL kun je al aantonen dat bepaalde hersendelen minder actief zijn, terwijl de zenuwcellen er nog wel zijn. De software geeft veel meer informatie, zoals het totaalvolume per hersenkwab of regio. Je kunt ze aan elkaar relateren, naar netwerken in de hersendelen kijken en sneller uitspraken doen. Voor de schade echt fors is, het ziekteproces remmen, daar willen we heen. Ik ben heel blij dat we dankzij het ParkinsonFonds konden starten met deze studie. Het is essentieel onderzoek. Ik heb goede hoop dat er over vijf tot tien jaar veel meer kan op medicatiegebied. Mensen worden steeds ouder, en behandeld voor kwalen waar men vroeger aan overleed. We verwachten dus ook meer kans op cognitieve problemen en dementie. Voor mij een mooie uitdaging om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen, goed functionerend en verantwoord levend. Met een goed mantelzorgsysteem, klachten vroeger herkennen, gerichte medicatie moet thuis wonen langer mogelijk blijven!”

Dit onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met Wilma van de Berg (neurowetenschapper, VUmc), Yasmine Fathy (arts-onderzoeker, VUmc) en Susanne Hoogers (neuroloog Spijkenisse Medisch Centrum en Erasmus MC). Dankzij donateurs als u kan het ParkinsonFonds dit baanbrekende onderzoek financieel steunen.
Lees hier meer over het onderzoek

Aanvrager: Dr. Frank Jan de Jong (1976)

is neuroloog en onderzoeker bij Alzheimercentrum zuidwest Nederland: Erasmus MC en Havenziekenhuis;
studeerde bewegingswetenschappen (Rijksuniversiteit Groningen), medicijnen (Erasmus Universiteit Rotterdam) en klinische epidemiologie (Erasmus Universiteit Rotterdam); promoveerde in neuro-epidemiologie en neurologie;
deed verschillende onderzoeken op het gebied van dementie;
begeleidde diverse clinical trials als onderzoeker;
onderzoekt met steun van NWO de moleculaire en genetische mechanismen in erfelijke LBD.

Hoe kunt u helpen?

Doneer nu voor onderzoek naar het voorkomen of genezen van Parkinson.

Uw gift wordt besteed aan het allerbeste medisch-wetenschappelijke onderzoek.