Oogproblemen en de ziekte van Parkinson

Hieronder vindt u een gedeelte van de eindrapportage van de door het ParkinsonFonds gesubsidieerde ‘Visual Impairments in PD study’

Naast de meer bekende motorische verschijnselen, die mensen met de ziekte van Parkinson kunnen ervaren, zoals traagheid en stijfheid, ondervinden veel mensen ook niet-motorische problemen. Daarbij horen ook problemen met de ogen en het gezichtsvermogen, maar deze werden tot op heden vaak letterlijk over het hoofd gezien.

Onderzoeker:  Drs. Carlijn Borm, neuroloog in opleiding, PhD “VIP-studie” Dr. Nienke de Vries, onderzoeker
Instituut: Radboudumc Nijmegen, afdeling Neurologie
Duur: 3 jaar
Kosten: 151.000 euro 

Oogproblemen zijn zeer divers en kunnen een enorme invloed op de kwaliteit van leven van mensen met Parkinson hebben. Denk aan onder andere brandende of tranende ogen, dubbelzien, wazig zien, moeite met lezen, moeite met contrast en kleurenzien of moeite met het inschatten van diepte. Echter er is nog weinig bekend over hoe vaak oogproblemen bij de ziekte van Parkinson voorkomen en of er een relatie is tussen oogproblemen/oogziekten en de ziekte van Parkinson. Ook is er weinig aandacht voor oogproblemen in de dagelijkse klinische praktijk, hoewel de betekenis heel groot kan zijn. Wie slecht ziet kan immers ook onvoldoende profiteren van bijvoorbeeld strepen op de vloer (“visuele cues”) om het lopen te verbeteren.

We hebben ons daarom drie vragen gesteld:

1. Hoe vaak komen oogproblemen en oogziekten voor bij personen met de ziekte van Parkinson? En welke zijn dit?
2. Wat is de ernst van deze oogziekten en de invloed van de verschillende oogziekten op het dagelijks leven?
3. Zou een vragenlijst helpen om personen met de ziekte van Parkinson en oogziekten vroegtijdig te kunnen identificeren?

Om deze vragen te beantwoorden hebben we eerst een korte nieuwe vragenlijst opgesteld, bedoeld om oogproblemen op te sporen. Met deze vragenlijst hebben we bekeken hoeveel en welke oogproblemen er voorkomen binnen een grote groep van personen met de ziekte van Parkinson (848 mensen) vergeleken met personen zonder de ziekte van Parkinson (250 mensen). Hier hebben we gevonden dat bijna alle deelnemers met de ziekte van Parkinson één of meer oogproblemen aangaf, vergeleken met ongeveer de helft van de deelnemers zonder de ziekte van Parkinson. Wazig zien, lichtschitteringen in het donker, brandende ogen en dubbelzien werden het meest genoemd. Ook hebben we gevraagd of deelnemers moeilijkheden met activiteiten in het dagelijks leven ondervonden door de oogproblemen. Meer dan de helft van de deelnemers met de ziekte van Parkinson gaven aan dat er inderdaad moeilijkheden zijn met activiteiten in het dagelijks leven door oogproblemen, vergeleken met een derde van de deelnemers zonder de ziekte van Parkinson. In de grafiek hieronder staat dit verder beschreven.

De eerste kolom geeft aan “ja” invloed op het dagelijks leven. De volgende kolommen zijn uitgesplitst in welke activiteiten dit betreft.

Als tweede hebben we van de deelnemers aan de vragenlijst een groep van 102 personen met de ziekte van Parkinson en leeftijd van 60+ gevraagd deel te nemen aan zeer uitgebreide oogheelkundige en neurologische testen, om zo te kunnen beoordelen welke oogziekten onder de oogproblemen schuilgingen en hoe vaak dit voorkomt bij mensen met de ziekte van Parkinson.

Opmerkelijk genoeg wezen de oogheelkundige testen uit dat bij alle deelnemers een oogziekte aanwezig was, met verschillende gradaties van ernst. Niet alle oogziekten gaven echter ook daadwerkelijk klachten. Deze oogaandoeningen kwamen onafhankelijk van leeftijd, ziekteduur en het gebruik van Parkinson medicatie voor. We hebben de oogziekten ingedeeld in “mogelijk bedreigend voor het gezichtsvermogen” en “niet bedreigend”. Bedreigende ziekten zijn bijvoorbeeld verhoogde oogboldruk (glaucoom) of staar (cataract).

Bij driekwart van de deelnemers werden mogelijke bedreigende afwijkingen gevonden. Ongeveer een derde van deze mensen ervaarde problemen in het dagelijks leven, waarbij wel een behandeling mogelijk was. De meest voorkomende oogziekte is “droge ogen”, dit kan brandende ogen geven, wazig zicht en/of paradoxaal waterige ogen. Droge ogen werd geconstateerd bijna alle deelnemers. Een oogstandafwijking, welke bij specifiek testen naar voren komt, werd gezien bij de helft van de deelnemers. Verder werden staar en aandoeningen van de zogenaamde gele vlek (een gevoelig deel van het netvlies van het oog) gevonden, waarbij het onduidelijk is of dit leeftijd gerelateerd is of een verband heeft met de ziekte van Parkinson. Wat wel gerelateerd lijkt aan de ziekte van Parkinson is verminderd kleuren en contrast zien. Dit werd gevonden bij bijna de helft van de deelnemers. Ook zagen we dat oogproblemen in vloed hebben op vallen, waarbij er een groter risico is op vallen bij de aanwezigheid van oogziekten.

Aanbevelingen:

• Omdat alle deelnemers oogheelkundige afwijkingen bleken te hebben lijkt een aanvullende vragenlijst weinig meerwaarde te hebben.
• Onze bevindingen demonstreren de noodzaak om oogproblemen bij de ziekte van Parkinson meer onder de aandacht te brengen bij zowel patiënt als de behandelaars (o.a. huisarts, neuroloog en fysiotherapeut), en om zo nodig eerder en gerichter te verwijzen naar de oogarts om achteruitgang van het zien en kwaliteit van leven te voorkomen.
• We stellen voor om oogproblemen als een niet-motorisch symptoom op te nemen in de dagelijkse praktijk.
• We raden aan om elke Parkinsonpatiënt eenmalig te verwijzen naar de oogarts om oogheelkundig te screenen op mogelijk zicht bedreigende oogziekten die behandelbaar zijn.

Veel aspecten zijn nog onduidelijk, zoals bijvoorbeeld waarom mensen met de ziekte van Parkinson meer risico hebben op het krijgen van oogaandoeningen, de relatie met leeftijd en medicatie gebruik, hiervoor is meer onderzoek nodig.

Namens,
Drs. Carlijn Borm, neuroloog in opleiding, PhD “VIP-studie”
Dr. Nienke de Vries, onderzoeker

Hier vindt u meer informatie over oogproblemen en Parkinson

Dit onderzoek werd uitgevoerd met een subsidie van Stichting ParkinsonFonds.